Bir Mücadele Alanı Olarak Kadın Kooperatifleri – II

Toplumun en savunmasız kesimleri için, öz güven geliştirme, yönetim becerilerini artırma ve hayatını geçindirmenin bir aracı oluyor kooperatifler. Kooperatifler kendi emeği üzerinde söz hakkı edinme, demokratik ve eşitlikçi yapıları nedeniyle tercih ediliyor genellikle. Pek çok durumda kadınların görünmez emeği kooperatifle bir iş modeline dönüştürüldüğünde, kadının düzenli ücret almasını, eğitim ve sağlık olanaklarından yararlanmasını, çocukları ve ailesi için sosyal hizmetlerden faydalanmasını sağlıyor.

Kadınlar kooperatiflerde örgütlenerek hem ekonomik ve toplumsal alanda güçleniyorlar hemde tecavüz, şiddet, taciz konularında hukuki ve psikolojik destek alabilecekleri, kendilerine yeni bir yaşam kurabilecekleri güce kavuşuyorlar. Dünya genelinde çok farklı kadın kooperatifleri var. Kooperatif ürünleri bölgeden bölgeye göre değişse de tarımdan tekstile, kozmetikten geri dönüşüme dek geniş bir yelpazede kadınlar iş birliği güç birliği yapıyorlar. 

Filistin: Aseela Kadın Kooperatifi**https://www.sunbula.org/page.php?id=5571y21873Y5571/**

Aseela Kadın Kooperatifi 2004 yılının sonbaharında, kır işçisi kadınların ve mülteci kamplarında kalan kadınların düzenli gelir elde etmesi amacıyla bir araya gelen 16 kadın tarafından Beytüllahim’de kuruldu. Kooperatif, mülteci kamplarında kalan Filistinli kadınları güçlendirmeyi ve İsrail ablukası nedeniyle daralan pazarı uluslararası topluluk ve kolektiflere ulaştırmayı hedefliyor.

Aseela Kadın Kooperatifi gıda, vücut bakımı, ve tıpta kullanılmak üzere 3 ayrı çeşit zeytinyağı ve bu yağdan elde edilen ve çiçek, baharat ve bitkilerin kullanıldığı sabunlar üretiyor. Yanı sıra el dokuma havlu üretimleri var.
Kadınlar kuruluşu takip eden yıllarda kooperatif binası, ekipman ve kredi gibi eksiklerini tamamlayarak 2006 yılı baharında saf zeytinyağından üretilen sabunları üretmeye başlamışlar. Daha çok atık yağlardan sabun üretilse de Aseela saf zeytinyağından sabun yapılması gerektiğini vücut sağlığı için bunun önemli olduğunu söylüyor.
Kadınlar Filistin’in bir parçası olan geleneksel zeytinyağı üretimini devam ettirmek ve işgal altındaki topraklarda güzel gelişmelerinde olabileceğini göstermek istediklerini söylüyorlar. Aseela kooperatifi kadınları Filistin direnişine de destek oluyorlar…

Fas: Anou Hizmet Kooperatifi**https://www.theanou.com/about/**

Anou Hizmet Kooperatifi, Fas’ta kurulmuş ulusal düzeyde bir kooperatifidir. Anou Fas’ta konuşulan bir dil olan Tashelheet’de su anlamına geliyor. Kooperatif, evinde üretim yapan kadınlara, kadın kooperatiflerine kurmuş olduğu yaygın ağ üzerinden doğrudan aracısız satış imkanı sunuyor. Kadınlar kooperatiften ürünlerini (halı, şal, kumaş vb.) nasıl satacaklarına dair bir eğitim alıyor ve ürünlerinin fotoğraflarını çekerek kendi belirledikleri rakamlarla ürünlerini siteye yüklüyorlar. Bunun için kooperatif binasındaki bilgisayarlardan veya telefonlarından bir ara yüz ile kendileri için açılan hesabı kullanıyorlar. Sonrasında satışa çıkardıkları ürünler satıldığında telefonlarına adres ve alıcı bilgilerini içeren bir sms geliyor. Anou Kadın Hizmet Kooperatifi ürünler üzerine üreticinin belirlediği fiyat üzerinden yüzde 12 masraf payı ekliyor ve bu masrafında hangi harcamalarda kullanıldığını sitesinde şeffaf olarak gösteriyor. Kooperatif okuma yazma bilmeyen kadınların gönderilerini göndermesine destek oluyor. Kadınlar kooperatif sayesinde ürünlerinin adil fiyatlarla tüketicilere ulaştığını ve kendi ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde kazanç sağladıklarını ifade ediyorlar.

Yunanistan: Raches Kadın Kooperatifi**https://www.visitikaria.gr/en/useful/news/women-cooperative-at-raches#.WqYmXmrFLDd/**

Raches Kadın Kooperatifi 2009 yılında, İkaria adasında 11 kadının örgütlenmesiyle kuruldu ve bugün 7 kadın geçimini bu kooperatiften sağlıyor. Kooperatifte ev yapımı tatlılar, kurabiyeler, kekler üretiliyor. Kooperatif ortağı kadınların sabun gibi, kilim, bez çanta vb. el dokuma ürünleri gibi üretimleri de ayrıca dükkanda satılıyor. Kooperatif, Almanya, İtalya, Yunanistan gibi farklı kültürlerden gelerek İkaria’da yaşamayı seçmiş kadınlardan oluşuyor.

Kooperatifin, Ikaria’da üretilen yerel ürünlerle ve üreticilerle çalışmak, geleneksel yemek tariflerini yaşatmak, bölgedeki kadınlara istihdam sağlama gibi hedefleri var. Kadınlar ada kültürünü yaşatmak istiyorlar ve adada yapılan üretiminde en büyük alıcısı konumundalar. Yılda yaklaşık 2 ton meyve ve sebze alıyorlar. İkaria adasında su, elektrik gibi konularda aksaklıklar yaşansa da kadınlar, adayı terketmek yerine ekolojik tarım ve turizmi geliştirme hedefindeler. İleriye yönelik uluslararası mutfak projeleri var…

 

Mali: Dijiguiya Kadın Kooperatifi**http://www.undp.org/content/undp/en/home/ourwork/ourstories/Mali-cooperative-feminine-sur-la-voie-du-marche-international.html/**

Mali’nin 12 bin nüfuslu kasabası Yanfolila, kasabasında 2004 yılında kurulan Dijiguiya Kadın Kooperatifi’nde kadınlar, kasabanın en büyük artı değeri olan mango ve papaya ağaçlarını yetiştiriyor ve meyvelerinden reçel yapıyorlar. Dijiguaya Bambara dilinde umut anlamına geliyor. Kooperatif kurulmadan önce kadınlar evlerindeki kömür sobalarında tencerede reçel üretiyorlarmış.

Mali hükümeti ve Birleşmiş Milletler Yardım Fonu tarafından verilen fonlarla kooperatif meyve işleme tesisi kuruluyor. Kooperatif kurulduktan sonra reçel üretimi on kat artıyor.15 Kadına istihdam sağlayan Kooperatif kır işçisi kadınları güçlendirirken, ailelerini geçindirecek ücreti almalarını sağlıyor. Kadınlar hali hazırda 150 bin ton olan reçel üretimini 300 bin tona çıkararak daha çok kadına istihdam sağlamayı hedefliyor.

Bolivya: Oitedie Kadın Kooperatifi**https://www.clothroads.com/natural-fiber-forms-bond-among-ayoreo-women//**

Oitedie Kadın Kooperatifi Bolivya’nın Puesto Paz bölgesinde yaşayan Ayoreo Yerli halkından dokumacı kadınlar tarafından 1999 yılında kuruldu. Kooperatif temelde geleneksel dokuma kültürünün yaşatılması ve yerli kadın kimliğinin güçlendirilmesini esas alarak,  Yerli geçmişlerinin yadigarı olan bir orman bitkisi olan dajadie ağacından elde ettikleri liflerle, geleneksel motiflerle dokudukları çantaları üretiyorlar.

Öncelikle dajudie bitkisinin uzun dalları kesiliyor, sonra dikenleri saplarından ayrılıyor. Dalın etli kısmı çıkarılarak ince lifler haline getiriliyor. Yıkanıp kurutulduktan sonra eğrilerek esnek ve güçlü bir iplik elde ediliyor. Elde edilen iplikle nakış işler gibi iğne ile çantalar dokunuyor. Sadece bir çanta yapmak için kullanılacak ipin oluşturulma süresi 1 hafta, çantanın dokunması 3 hafta sürüyor.

Tasarımlar bağlı bulunduğu klanın geleneksel motiflerini içerecek şekilde 7 ana kategoriye (Chiqueno, Cutamijño, Dosapei, Etacore, Nurumini, Picanerai ve Posiño’yu) ayrılıyor. Günümüzde bu motifler dışında da motifler kullanılıyor. Çantalarda 4 ağaç türünden elde edilen kök boyalar kullanılıyor, ayrıca ara tonlar için meyvelerde kullanılıyor.

Kooperatif, ürettiği çantalar aracılığıyla kadınlar için istikrarlı bir gelir kaynağı sağlıyor ve şu an kooperatiften geçimini sağlayan 45 kadın bulunuyor. Kadınlar kooperatifte birlikte üretmenin yanı sıra kadın hakları, cinsellik, sağlık, çevre gibi konularda konuşuyor, kooperatifin nasıl daha çok kadına istihdam sağlayacağı üzerine kafa yoruyorlar.

 İspanya: SSI (Hasta ve Yaşlı Bakım) Kadın Kooperatifi**https://grupossi.es//**

SSI (Servicios Sociales Integrados Sociedad Cooperativa) Kooperatifi, evde bakım hizmeti veren kadınlarla dayanışmak ve kadınlara güvenceli istihdam sağlamak amacıyla 35 kadın ortak tarafından 1986 yılında Bilbao’da kurulmuş. Kooperatif sayesinde kadınlar bakım hizmetlerini daha iyi organize etme ve bölgeden gelen taleplere hızlı yanıt verme yeteneklerini geliştirmişler.

Kooperatif, kar amacı gütmeyen dernek (Aurrerantz) sosyal kooperatif (Euskarri) tıbbi laboratuvar (HomeCarelab) olmak üzere 3 ana bölümden oluşuyor. SSI Kooperatifi, 15 belediyede toplamda 440 kadın işçiye istihdam sağlıyor. Kooperatiften 2.200 civarı yaşlı ve hasta bakım hizmeti alıyor. Hasta ve yaşlılar “evde yardım hizmeti”, “önleme ve rehabilitasyon”, “laboratuvar test ve analiz” paketleri gibi geniş bir yelpazede kooperatiften hizmet alabiliyorlar. Ayrıca teknolojik altyapıları sayesinde bilgisayar destekli psikolojik ve bilişsel uyarım destek hizmetleri veriyorlar. Kooperatif yaşlılar için yenileyici gıda, yaşlılar için engelsiz ev gibi projeler geliştiriyor, yaşlıların katılabileceği çeşitli aktiviteler düzenliyor.

Hindistan: Kendi Hesabına Evde Çalışan Kadınlar Örgütü SEWA **http://www.sewafederation.org/index.htm/**

Kendi Hesabına Evde Çalışan Kadınlar Örgütü SEWA işsizlik ve yoksulluk karşıtı bir örgütlenmedir. SEWA Nisan 1972’de sendikal bir örgüt olarak tescil edildi. Sendikal örgüt olarak tanınmasının ardından hızla büyümeye başladı. 1981’den sonra SEWA tamamen bağımsız bir örgüt olarak yoluna devam etti.

Evde çalışan kadınlar örgütlü sektördeki ücretlilerden farklı özellikler taşımaktaydı. Zaten iş gücünün % 90’dan fazlasının örgütsüz olduğu Hindistan’da evde çalışan kadınlar hiçbir koruma mekanizmasından yararlanamıyordu. SEWA’nın kuruluş amacı kadınları örgütlemek ve dört temel güvenceden, iş güvencesi, gelir güvencesi, gıda güvencesi, sosyal güvence (sağlık, çocuk bakımı ve barınak), yararlanmalarını sağlamaktı.

SEWA, emek hareketi, kooperatif hareketi ve kadın hareketinin bir bileşimidir. SEWA kendi kendine çalışan, evde çalışan kadınların hareketidir; yani bir kadın hareketidir; liderleri, kadroları ve kurucuları kadındır. SEWA’nın örgütsel yapısı Hindistan’daki kendi hesabına çalışan bütün kadınlara açık bir örgütlülüğe dayanmaktadır.

SEWA üyeleri ağırlıkla sabit bir işi olmayan yoksul ve ezilen kadınlardan oluşmaktadır. Bunlar küçük satıcılar (sebze, meyva, balık, yumurta satıcıları, işportacı vb.), evde çalışanlar ve kol emekçileridir. 2016 yılı itibariyle SEWA’nın toplam üye sayısı yaklaşık 1,5 milyon civarındadır. SEWA, mücadelesini somut bir hedefe yönelik çok yönlü kampanyalara dayandırmaktadır. Bu mücadelenin temel birimi köy ya da mahalle düzeyindeki toplantılardır.

SEWA bünyesinde süt, esnaf, hizmet, kredi ve toprak tabanlı kooperatifler bulunmaktadır. Kooperatiflere üye sayısı 140 bin civarındadır. Bugünlerde feminist ekonomiyi tartışan, ev işçiliği ve bakım emeğinin güvenceli bir iş kapsamına alınması mücadelesi veren SEWA üyesi kadınlar, düzenledikleri genel grevler, kurdukları kooperatifler ve yarattıkları iş gücü ile yeni bir örgütlenme ve mücadele tarzı olarak ilham veriyor…

Yazının ilk bölümüne buradan ulaşabilirsiniz…

Haber:isyandan.org