James Petras: Latin Amerika’daki Sınıf Mücadalelerini Karşılaştırmak (3)

Ekvador: Orta Sınıf Radikalizminin Ortaya Çıkışı

Ekvador’un 21. yüzyılın ilk yarısına kadar sosyal veya ekonomik sonuçları eser miktarda olan saray darbeleriyle bezenmiş uzun bir tarihi vardı.

Kitlesel ayaklanmaların ilk örneklerini veren geçtiğimiz on yıl “utanç dönemi”ydi. Ulusal hazineyi yağmalayan oligarşik sağ partiler iktidardan inmediler. Denizaşırı bankalar denizaşırı hesaplarına havale ettikleri yüksek riskli krediler verdi. Texaco adı verilen büyük petrol şirketleri toprağı ve suyu kirletti ve dahi cezasız kaldılar. Bağımlı rejimler Birleşik Devletlere Manta’da ülkenin hava ve deniz egemenliğini ihlal edecek şekilde askeri üsler tahsis ettiler. Ekvador kendi para birimini ortadan kaldırdı ve ekonomisini dolara endeksledi, bu da ülkenin bağımsız bir para politikası izleme kapasitesini yok etti.

Ekvador’da etnik sınıf mücadelesi içinde derin çelişkiler barındırıyor. CONAIE (1986’da kurulan Ekvador Yerli Milletler Konfederasyonu) 1990’lar büyük ayaklanmalar yönetti ve Jamil Mahuad’ın 2000 yılında devrilmesinde itici güç rolü oynadı. Buna rağmen Mahuad sağcı Colonel Lucio Gutiérrez ile ittifak oldu ve üç kişilik bir cunta rejimi kurdu. Bu durum Amerikan baskılarına kapı araladı ve başkan yardımcısı aynı zamanda oligark Gustavo Noboa’nın başkanlığa getirilmesine olanak sağladı.

2002’deki başkanlık seçimlerine giden süreçte, CONAIE ile petrol ve elektrik işçi birliklerinin yönetimindeki sendika sınıf mücadelesini yoğunlaştırdı, işçi sınıfı ve Yerli Halk grupları hareketlendirdi. Ancak başkanlık seçimlerinde CONAIE’nin politik organı Pachakutik ve militan sendikaların çoğunluğu Lucio Gutierrez’i destekledi. Gutierrez seçildikten sonra Washington Konsensüsü’nün yol haritasını benimsedi, ekonominin stratejik alanlarını özelleştirdi ve Venezula ile bölgedeki diğer ilerici hükümetlere karşı Amerikan politikasını savundu. Gutierrez militan işçi liderlerini tutuklattı ve işten attırdı ve dahi Yerli Halk bölgesindeki tarım-maden sömürüsünü ileri boyutlara taşıdı.

CONAIE’nin nihai hoşnutsuzluğuna karşın Pachakutik, Gutierrez 2005 yılında durumdan hoşnut olmayan orta sınıf “vatandaş hareketi” tarafından yerinden edilinceye kadar hükümette yer almaya devam etti.

Bunun sonucunda sendikalar ve CONAIE 2005 seçimlerinde Rafael Correa’yı destekledi. 2 yıldan az bir süre sonra Yerli Halkların yerleşik olduğu bölgelerde petrol şirketinin sömürüsüne destek verdiği için desteklerini geri çektiler. 2008’de Correa ulusal borç sahtekarlığını duyurup ülkenin 3 milyar dolarlık borcunu ödeyemeyince ve tahvil ödemelerini yüzde 60 oranında azaltınca CONAIE ve sendikalar muhalefeti yoğunlaştırdı.

CONAIE ve Pachakutik Gutierrez’le girdikleri oportünist ittifak yüzünden marjinalize oldular. Correa sosyal harcamaları arttırdıkça ve altyapı yatırımlarını güçlendirdikçe Correa’ya yönelik saldırılar partinin gücünü azalttı. Yasama Meclisi için yapılan seçimlerde Pachakutik ancak yüzde iki oy aldı.

Sendikalar ve CONAIE etnik-sınıf taleplerinin destekleriyle mücadeleyi sürdürdü ancak, Correa büyük emtia patlamasının, Çin’den verdiği büyük ölçekli kredilerin ve borç ödemelerindeki indirimlerin finanse ettiği altyapı programları sayesinde Yerli Halk grupları arasındaki desteğini arttırdı.

Kitlesel sınıfların azalan desteğiyle yüz yüze gelen CONAIE ve sendika şubeleri 30 Eylül 2010 tarihli Amerikan destekli polis darbesi girişimini destekledi. Pachakutik lideri Clever Jimenez sağcı darbeyi “haklı bir eylem” olarak niteledi ancak binlerce insan Correa ve onun Ülke Birliği Partisi’ni (Alianza PAIS) desteklemek için gösteri düzenledi.

Correa’nın “Yurttaş Devrimi” (Revolucion Ciudadana) temel olarak madencilik, petrol, hidroelektrik enerji ve muzlara dayanan modası geçmiş kapitalist kalkınmacı modelin derinleştirilmesine sırtını dayıyordu.

2006-2012 yıllarındaki büyük emtia patlaması döneminde Correa sağlık, eğitim ve refah desteklerini genişletti, öte yandan Guayaquil’deki sahil elitinin gücünü sınırlandırdı.

Canlanmanın sonlanması ve fiyatların düşmesiyle beraber, Correa sınırlayıcı bir çalışma yasası geçirerek ve Yerli Halk bölgelerindeki petrol sömürüsünü arttırarak solun ve sendikal muhalefetin gücünü azaltmaya çalıştı.

2013 Kasım’ında, sendikalar, özellikle kamu sendikaları Correa’nın bağımsız kamu sendikalarının örgütlenmesini perdelemek için tasarlanmış yasasına karşı durmak için “Birleşik İşçi Cephesi”ni kurdu.

2014 yerel seçimlerinde sağcı oligarşik partiler Correa’yı Guayaquil, Quito ve Cuenca gibi büyük şehirlerde yenilgiye uğrattı. CONAIE ve sendikalar bir kez daha Correa’ya yapacakları saldırıya odaklandılar ve onun düşüşünden faydalanacakların aşırı neo liberal sağcılar olduğunu görmezden geldiler.

2015 Temmuz’unda Guayaquil valisi Jaime Nebot tarafından yönetilen aşırı sağ ve milyoner banker Guillermo Lasso ilerici miras vergisine karşı bir dizi kitlesel protesto örgütlediler. Correa’yı bir darbeyle devirmeye çalışıyorlardı. Pachakutik destekçileri protestolara katıldı, CONAIE ilerici miras vergisini desteklemek yerine Correa’ya saldırdı ve ayaklanma çağrısında bulundu.

Başka şekilde söylemek gerekirse Yerli Halk-emekçi koalisyonu, Birleşik İşçiler Cephesi ve CONAIE post neo-liberal kapitalist Correa’nın devrilmesini destekledi ancak gerçekte geleneksel oligarşik sağın iktidara gelmesine önayak oldu.

Sonuç

Bolivya ve Ekvador’daki sınıf etnisite ittifakları farklı sonuçlar doğurdu. Birincisinde, Evo Morales’in merkez sol hükümetini iktidara getirdiler. İkincideyse, oportünist ittifaklara, politik yenilgilere ve ideolojik kaosa neden oldular.

Aşağıdan sınıf mücadelesi çeşitli politik sonuçlar verdi, bazıları diğerlerine göre daha ilericiydi. Ancak kitlesel destekle seçilen Evo Morales gibi başkanların iddialarının aksine hiçbiri işçi-köylü-yerli halk rejimiyle sonuçlanmadı.

Sınıf mücadelesi döngüsel bir şablon biçiminde hareket etti, sağcı neo-liberal rejimlere muhalif olarak yükseldi (Arjantin’de De la Rua, Brezilya’da Cardoso, Bolivya’da Sanchez de Losado, Ekvador’da Mahuad), ancak merkez sol rejimlerin iktidara gelmesiyle zayıfladı. İstisnası Ekvador’da yaşandı, sınıf mücadelesinin öncü kadroları sağcı Lucio Gutierrez rejimini destekledi ve sonunda bozguna uğradılar.

Merkez sol rejimlerin başarılarının anahtarı on yıl süren emtia fiyatlarındaki patlamaydı. Bu durum sınıf mücadelesinin bölük pörçük reformlarla kırılmasına ve ücretlerde ve maaşlarda artışa gidilmesine olanak sağladı. Artan reformlar aşağıdan devrimci itkileri zayıflattı.

Sınıf mücadelesinin dağılması ve mücadelenin kurumsal kanallara kanalize edilmesi popüler liderlerin seçilmesine ve ekonomik taleplerin kitlesel siyasal iktidar mücadelesinden ayrı tutulmasına neden oldu.

Tarihsel bir perspektiften baktığımızda sınıf mücadelesi işsizlik ve yoksulluğun gözle görülür bir şekilde azaltılmasını başardı, sosyal harcamalar arttırıldı ve yasal tanınırlık güvence altına alındı.

Aynı zamanda sınıf temelli hareketlerin liderleri madenci kapitalist modele ve onun çevreye, ekonomiye ve yerel halk topluluklarına yıkıcı etkilerine az ya da çok sadık kaldılar.

Brezilya’daki kitlesel hareketlerin azınlık kesimleri İşçi Partisi rejiminin Amazon yağmur ormanlarını katletmesine ve Yerli halkların yerlerinden edilmelerine karşı mücadele ettiler.

Bolivya’da başkan Evo Morales uluslararası forumlarda Doğa Ana’nın (Pacha Mama) savunulması hususunda konuşmalar yaptı ve Bolivya Tipnis doğal parkını petrol ve maden sömürüsüne açarak anayı öldürdü!

Benzer şekilde Arjantin başkanı Cristina Fernande, Monsanto ile genetiği değiştirilmiş organizmaların üretimini değiştirmek için büyük bir anlaşma imzaladığında ve Chevron-Exxon ile Vaca Muerto’nun (Ölü İnek) ırzına geçerek petrol ve doğalgaz çıkarması için büyük bir petrol anlaşması imzaladığında herhangi bir sendikal muhalefet ile karşılaşmadı.

Ekvador’da CONAIE-Gutierrez anlaşması ve sonrasında Correa’nın desteklenmesi ekolojik sömürünün derinleşmesine ve Correa’nın madenci kapitalizmine karşı muhalefetin silinip gitmesine neden oldu.

Madenci kapitalist modele en büyük darbe sınıf mücadelesinden değil ama dünya piyasasından geldi. Emtia fiyatlarının düşmesi madenci sermayenin denizaşırı akışının büyük ölçüde azalmasına neden oldu.

Ancak, emtia fiyatlarının düşüşü merkez solu zayıflattı ve yukarıdan sınıf mücadelesinin yeniden canlanmasına neden oldu. Arjantin, Bolivya, Ekvador ve Brezilya’da üst sınıflar büyük ölçekli sokak protestoları düzenlediler ve belediye ve eyalet seçimlerinde zafer kazandılar. Buna rağmen sınıf mücadelesi veren örgütler eski merkez sol ittifaklarıyla beraber ücretler ve refah düşüşlerine karşı savunmacı ekonomik mücadelelere takılıp kaldılar.

Yukarıdan sınıf mücadelesinin yükselmesi;

1) Merkez sol rejimlerin sona ermesi

2) Emtia temelli madenci kapitalist modelin ekonomik krizleri

3) Sınıf temelli örgütlerin yerinde sayması süresi boyunca devam etti.

Arjantin, Bolivya, Ekvador ve Brezilya’da sağın yönetimindeki yukarıdan sınıf mücadelesi politik iktidarı hedefliyordu: merkez-sol’u devirmek ve neo-liberal serbest ticaret politikalarını tekrar uygulamaya geçirmek. Sosyal harcamalara ve artan oranlı vergiye son vermeyi, bölgesel entegrasyonu ortadan kaldırmayı ve baskıcı yasaları tekrar yürürlüğe sokmayı planlıyorlar.

2015-2020 arasındaki 5 yıl boyunca neoliberal aşırı sağın geri dönüşünü ve üç ayaklı (emek, sermaye, hükümet) işbirliğinin bozulmasını ve tek ayaklı sermaye devleti iktidarının geri dönüşünü görebiliriz.

Sabit artan kazançları içeren hafif  müzakerelerden vazgeçen kitlesel hareketler kısa dönemli çıkar mücadelesi ile uzun dönemli yapısal değişim taleplerini birleştirmeye meyilli gibi duruyor. Görünen o ki devrimci sınıf bilinci birçok konuda tekrar oluşmakta.

Sağın dönüşü sınıf mücadelesini yoğunlaştıracak ve sosyoekonomik seviyeyi geriletecek geniş kapsamlı önlemler alınacak. Bu durum kent ve kır işçi nüfusunun farklı kesimlerini bir araya getirebilir. Toplumsal devrimci sınıf mücadelesinin dinamikleri bir kez daha sahneye çıkabilir.

Yazının ilk bölümüne buradan, ikinci bölümüne buradan bakabilirsiniz…

Yazan: James Petras

Kaynak: http://petras.lahaine.org/b2-img/Petras_Comparing.pdf