16.10.2015

İnsani Yardım Adı Altında ABD’nin Paraguay Darbesi – II (truth-out.org)

Armando Carmona tarafından yazılmış ve Truthout sitesinde yayınlanmış makalenin çevirisidir.

USAID’ın Hakimiyet Stratejisi

ABD’nin bu çatışmadaki rolü nedir ve USAID bölgedeki istikrarsızlıkta nasıl bir pay sahibi? Her ne kadar ABD’nin Başkan Lugo’nun devrilmesinde doğrudan bir rolü olduğuna dair kanıt bulunmasa da, bazı USAID programları bölgedeki istikrarsızlığı beslemiş ve yükseltmiştir. USAID faaliyetleri ‘ekonomik gelişime’ ve ‘demokratik kurumların güçlendirilmesine’ yönelik ‘insani’ faaliyetler olarak gözükse de, hedeflerinin iki yönlü olduğuna dair rapor ve analizler bulunmaktadır. WikiLeaks tarafından sızdırılan belgeler Venezuela’da, Başkan Hugo Chávez’e yönelik hükümet darbesinde USAID’ın birincil bir rolü olduğunu ortaya koymuştur. USAID, Bolivya’da Başkan Evo Morales’e meydan okuyup yönetimini istikrarsızlaştırma girişiminde bulunan politik partilere destek vermiştir. USAID ‘yardım adı altında hükümetlerin altını oymaya çalışan bir organizasyon’ olarak bilinmektedir. Latin Amerika’daki her ülkenin USAID ile doğrudan bir ilişkisi varken, USAID’in ABD’nin politik, ekonomik ve askeri çıkarlarını koruma ajandası çoğunlukla insani yardım adı altında gizlenmektedir.

Paraguay düşünce kuruluşu BASE Investigaciones Sociales’in hazırlamış olduğu ‘Paraguay’da USAID: Hakimiyet Sağlamak için Yardım Stratejisi’ başlıklı rapora göre, USAID politik girişimleri fonlayarak, işbirliği yaptığı ajansları çeşitlendirip faaliyet yürüttüğü alanları genişleterek 2008’den beri yaptığı yardımları sürekli olarak yükseltmektedir. 2007’den beri, ABD’nin Paraguay’a yaptığı ekonomik yardımlar ikiye katlanarak, 17,25 milyon dolardan 2010’da 36,2 milyon dolara ulaşmıştır, USAID ise bu yardıma aracı olan ana organizasyonlardan birisidir. Paraguay’daki ABD hakimiyeti 35 yıllık vahşi diktatörlük boyunca sürmüş, ancak 1989’da başlayan ülkenin ‘demokrasiye geçiş’ döneminde de etkisini yitirmemiştir.

USAID’ın Paraguay’daki iki büyük programı, Eşik Programı (İspanyolca’da Proyecto Umbral) ve Kuzey Zon Girişimi, rapora göre hükümetin ‘güvensizlik’ iddiası üzerinden mesnetlenen, ‘politik ve bölgesel etki’ geliştirme hedefli programlardır.

Eşik Programı Paraguay hükümeti tarafından yolsuzluğa karşı hukukun egemenliğini güçlendirme adı altında geliştirilmiş bir programdı. Ancak, rapora göre, Paraguay’daki Eşik Programına ayrılmış olan fonlar USAID’ın kontrolü altındaydı, ki bu da ABD’ye bu program yolu ile fonlanan kurumlar üzerinde doğrudan etki gücü veriyordu. Bu kurumlar arasında bayındırlık ve iskan bakanlığı (Curuguaty katliamında polislerin tanıklılarını toplayan kurum), tarım bakanlığı (toprak ile ilgili anlaşmazlıklarla ilgilenen kurum), sanayi ve ticaret bakanlığı, içişleri bakanlığı ve emniyet kurumu yer almaktadır. Bu kurumlar USAID ve ABD’nin etkisi altındadır.

Kuzey Zon Girişimi ise USAID tarafından fonlanmakta ve yerel polis ile askeri personele tıbbi ekipman, eğitim ve teknik destek sağlama yolu ile kamufle edilmiş ABD varlığı için yasal bir altyapı oluşturmayı hedeflemektedir. Kilit organizasyonlardan bir diğeri ise Washington’da yer almaktadır: Uluslararası Tarım Geliştirme İşbirliği ve Denizaşırı Ortak Yardım için Gönüllüler. Bu organizasyonun amacı şiddetli çatışmaların olduğu coğrafyalarda ‘ekonomik fırsatları’ ve ‘pozitif sosyal değişimi’ desteklemek olarak deklare edilmiştir. Programları devletin göreceli olarak var olmadığı bölgelerde hakimiyet geliştirmek üzere hazırlanmıştır. Öne sürdüğü hedefler arasında eğitim, sağlık ve çevre programlarını ve yerel demokrasileri destekleme yolu ile ‘istikrar sağlamak’ yer almaktadır.

Kuzey Zon Girişimi’nin programları onlarca yıldır başlangıç aşamasında olmasına rağmen son yıllarda programlara sağlanan fonlar dramatik bir şekilde yükseldi. Ancak, USAID’a yönelik eleştiriler Kuzey Zon Girişimi programlarının ‘insani yardım’ sağlamaya girişirken toprak mülkiyeti gibi kritik konulardan kaçındığını işaret ediyor. Bu programlar ülkenin sosyal hareketlerinin toprak reformu ve toprak mülkiyeti ile ilgili en temel taleplerini gözardı etmekle kalmıyor, ayrıca ‘güvenlik’ adı altında bölge halkının asıl güvenliğine tehdit oluşturacak şekilde, askeri hareketliliğin artmasına da zemin hazırlıyorlar.

Toprak reformu ve toprak mücadelesi sosyal hareketlerin ve köylü örgütlenmelerinin odağında yer alıyorken, mevcut hükümet var olan eşitsiz toprak hakimiyetini ve statükoyu korumaya çalışıyor.

Avukat, insan hakları profesörü ve Tarım ve Toprak Gelişim Ulusal Enstitüsü eski başkanı Alberto Alderete Paraguay’ın şu andaki yönetimini ‘ toprağın yetkin tarım sektörünün yani tarım endüstrisi ile tarımsal işletmelerin elinde kalması gerektiğini savunan neoliberal bir hükümet’ olarak tarif ediyor. Alderete’e göre hükümetin bakış açısı ‘campesino çiftçilerinin zaten yeterince toprakları olduğu ve toprağın yeniden paylaştırılmasına gerek duyulmadığı’ yönünde. ‘Ancak gerçekte, campesinolar nüfusun %40’nı oluşturmalarına rağmen Paraguay’da toprağın sadece %5’ine sahipler’ diye ifade ediyor Alderete. Sonuç olarak ‘campesinolar yiyecek, istihdam, iskan ve düzgün bir yaşam için kaynak bulamadıklarından kırsal alanlarda yoksulluk ve açlıkta inanılmaz bir artış baş gösteriyor.’