Haiti: Kurtuluşun Bedeli

“Ülkemin gerçek kurtarıcısının Alexander Petion olduğu bilgisini gelecek kuşaklara aktarmamalı mıyım?” dedi Simon Bolivar, Güney Amerika’yı İspanyol hegemonyasından kurtaran Venezüellalı lider.

1 Ocak 1804’te, Fransız köle ve koloniciliğine karşı onyıllar süren savaşımın sonunda Fransız Kolonisi Saint-Domingue, Haiti Cumhuriyeti olarak tarihe geçti. Amerika kıtaları genelinde en başarılı köle isyanıydı ve bir devlet oluşumuyla sonuçlanacak tek başkaldırıydı.

15 Aralık 1815’te Carthagena’da İspanya tarafından yenilgiye uğratılan devrimci Simon Bolivar, Aux Cayes, Haiti’ye vardı. Haiti’nin kurucusu ve yeni özgürleşmiş Siyahi Cumhuriyet’in ilk başbakanı Alexander Petion’ın yardımını bekliyordu.

Petion, Bolivar ve savaşta alınan yenilgi yüzünden Bolivar’la seyahat eden Venezüellalı aile ve askerlere yiyecek ve barınak sağladı. Burada, Venezüella’lı göçmenler iyileşip tekrar örgütlendiler.

Kayıtlara göre Petion, birçok yardımla birlikte, Venezüellalılara; 4000 tüfek, barut, yemek ve bir basım makinası temin etti. Aynı zamanda Bolivar’a; Karayip ulusunun devriminde büyük rol üstlenen Haitili askeri stratejist ve ustaları Nisan 1816’daki seferine eşlik etmeleri için görevlendirdi.

Petion yardımlarına karşılık; Venezüellalı liderden İspanya’ya karşı özgürlüğünü kazanmak üzere olan bütün köleleri özgür kılmasını istedi.

Bir kere daha İspanya Bolivar’ı yenilgiye uğrattı ve bir kere daha Bolivar iyileşmek ve tekrar silahlanmak amacıyla Haiti’ye dönüş yaptı. Bu sefer Petion, Bolivar’a barınak yiyecek ve mühimmat desteğinde bulundu. Aralık 1816’da Bolivar Güney Amerika’ya İspanya’yı yenilgiye uğratmak amacıyla döndü, ve bu kez başarılı oldu.

“El Libertador: Simon Bolivar’ın Yazıları” ndan genel ve özel mektuplarındaki bilgilere göre, Haiti; Bolivar liderliğindeki özgürlük hareketine sadece materyal kaynağı olarak yardımcı olmadı, aynı zamanda Güney Amerika özgür ulusları için örnek bir model oldu.

Bolivar, Bolivya’nın ilk hükümetini Haiti’den örnek alarak inşa etti ve anayasasını Petion’ın Haiti için çizdiği anayasal temeller üzerine kurdu ve köleciliği doğum sürecinde olan ülkesinde yasadışı ilan etti.

Bolivar, Petion’a bir yazısında şöyle diyordu, “ Venezüella halklarına hazırlayacağım bildiride, sizinle ilgili kalbimden geçen duyguları paylaşıp iyi niyetinizi halkın her kesimine, özellikle de köleleri göz önünde bulundurarak, vesayet etmeme müsaade eder misiniz bilmiyorum. Sizi, özgürlüğümüzün yazarı olarak ifade etmemde bir sakınca var mı bilmiyorum.”

Haiti, kendini Fransız koloniciliğinden kurtarmış, özgürleşmiş ve Venezüella uluslarının İspanya’dan kurtuluşu süresince onlara ilham ve destek vermiş olmasına rağmen, Fransa,1825’te, köle tüccarlarının zararlarını karşılaması için Haiti’yi 150 milyon altın frank ödemeye mahkum etmek istedi.

500 top mermisiyle 20 Fransız savaş gemisi Haiti kıyılarında pozisyon alarak toprakları tekrar işgal etme ve köleleştirme tehdidi altında bıraktı. Haiti, bir yüzyılı neredeyse aşan bir süre boyunca bu borcu finanse etmek durumunda bırakıldı. Bir Fransız bankası üzerinden kredi yoluyla, muazzam yüksek faiz oranlarıyla mahkum edildi.

Fransa’nın politik olarak Haiti’nin varlığını tanıması 1934’te gerçekleşti. Haiti’nin vahşice sömürülmesi Fransa’yı alabildiğine zenginleştirdi. İlk bağımsız Siyahi Cumhuriyet olarak Haiti, Avrupa üzerine şok dalgası halinde geldi. Avrupa’nın hegemonyasına açık bir tehdit niteliği taşıyordu ve koloniciliğine karşı başarıyla yürütülmüş bir direniş olarak, Bolivar önderliğindeki devrimlere finansal destek sağlayarak, ABD’deki köle isyanlarına ilham olarak dimdik ayakta duruyordu. Haiti’nin cezalandırılması gerekiyordu. Yıllar boyu süren, eskiden halklarının tüccarlığını yapan köle satıcılarına ödenen “tazminat”; dış güçler tarafından organize edilen ve yürütülen darbe ve işgaller Haiti ekonomisini sakat ve yoksullaşmış bir halde bıraktı. İngiliz gazetesi The Guardian’ın yazısında altını çizdiği üzere, “Haiti’nin Fransa’ya ödediği tazminat parası enflasyon ve en düşük faiz oranına uyarlandığı zaman, … 40,000,000,000 (40 bilyon) dolara tekabul eder.”

Bugüne dek, Fransa Haiti’den yasadışı yollarla tahsil ettiği bu parayı geri ödemeyi reddetti.