16.01.2015

Cinayet, Güney Afrika Madenlerinde Yükselen Seksizmi İfşa Etti

Bir maden işçisi olan Pinky Mosaine’nin Anglo Platinum şirketinin Khomanani madeninde tecavüze uğraması ve katledilmesinden yaklaşık üç yıl sonra, 27 Kasım 2014 günü iki kişinin müebbet hapsine karar verildi. Ancak Güney Afrika madenlerinde kadınların hala sistemik olarak şiddete, sömürüye ve tacize maruz kaldığı göz önüne alınırsa bu yalnızca kısmi bir zafer sayılabilir.

6 Şubat 2012’de, tenha bir alanda yalnız başına çalışırken canice saldırıya uğradığında, Mosaine 27 yaşındaydı ve madende 3 aydır çalışmaktaydı. Bir başka iş arkadaşı tarafından yanında kullanılmış bir prezervatifle kanlar içerisinde yatarken bulunduğunda hala hayattaydı. Fakat çok geçmeden hayatını kaybetti.

Ulusal Maden İşçileri Sendikası (NUM) sözcü vekili Livhumani Mammburu şöyle bir açıklama yapmıştır:

Kırılgan bir kadın ve bir maden işçisi olarak, ailesini desteklemek için hayatını riske attı ve yeraltında her türlü güvenlik riskiyle karşı karşıya kaldı. Onun zamansız ve canice katledilişi hem NUM, hem de üyeleri için katlanması zor bir acı. Kadınların yeraltında istihdam arayışından caymaması için umuyoruz ki onun bu vahşi ölümü karşısında Anglo American Platinum, yeraltında çalışan kadınların güvenliğini artırmak adına adımlar atmıştır.

Mosaine’nin ölümünden kısa bir süre sonra Maden Odası sözcüsü Jabu Maphalala ise yaptığı açıklamada şöyle bir ifadede bulunmuştur:

Birliğimiz kaya düşmesi, toz ve gürültü gibi güvenlik konularıyla ilgilenmektedir. Cinsiyetler özelindeki güvenlik konuları çalışma alanımızda değildir.

Madencilik Sözleşmesi’ne göre madencilik şirketlerinin iş gücünün %13’ünün kadın olması gerektiği şartı göz önünde bulundurulduğunda bu durum kabul edilemezdir. Bu şarta rağmen madenlerin çoğunluğunda çalışan kadın işçilerin entegrasyonu, barınması ve güvenlikleri için yeterli girişimde bulunulmamıştır.

Anglo Platinum ise mahkeme kararı karşısında sessizliğini korumaktadır. Şirket kendi araştırmasını yürütme ve madenlerinde çalışan kadınların güvenliğini artırma taahütlerinde bulunmuştur – ancak henüz ne araştırmanın sonuçlarıyla, ne de kadınların güvenliği için atılan adımlarla ilgili bir açıklama yapılmıştır. Cinayet yaşandığı sırada 262’si kadın olmak üzere madende 3,815 işçinin çalıştığı kaydedilmiştir.

Mosaine, Güney Afrika’nın yeraltı madenlerinde sonu ölümle biten cinsiyete dayalı şiddete maruz kalmış tek kadın değildir. Cynthia Setuke de 9 Ekim 2013’te Aquarius Platinum madenlerinin Rustenburg’daki Kwezi kuyusunda saldırıya uğramış ve öldürülmüştür. Kız kardeşi Ceciliah Setuke, Mosaine’in ölümü ve kız kardeşine olan saldırılardaki tepksizlik arasında ilişki kurarak, yeraltındaki kadınların iş koşullarının düzeltilmesi için daha kaç cinayet yaşanması gerektiğini soruyor:

Cynthia Ulusal Maden İşçileri Sendikası’nın bir üyesiydi. Benim anladığım kadarıyla sendikalar önceleri çoğunlukla erkeklerin çalıştığı alanlarda kadınların da eşit bir şekilde iş bulabilmesi için mücadele etmişti. Tamam, hepimiz kadınlar da artık yeraltı madenlerinde çalışabiliyor diye pek mutluyuz; fakat acaba bu aslında kadınların daha çok taciz edilmesine ve aşağılanmasına da kapı mı açtı? Sendika bunun için mi mücadele etti? Bana sorarsanız kadınlar istedikleri yerde korkmadan çalışabilmeli.

NUM, verilen hükmün ailesi, akrabaları ve arkadaşlarının bu acılı günlerine son vereceğini söyleyerek, Pinky Mosaine’nin hayatını kaybettiği korkunç cinayetle ilgili varılan nihai kararı olumlu karşıladı. Kadın bir madenci ve NUM Rustenburg Kadın Yapılanması’nın başkanı olan Sanki Molefe “Ceza Pinky Mosaine’nin hayatını geri getiremez. Fakat, adalet sonunda yerini bulduğu için mutluyuz” diyerek şöyle eklemiştir:

Pinky’nin öldürülmesinden sonra, Maden Kaynakları Bakanlığı yer altında kadınların tenha alanlarda yalnız çalıştırılmaması için bir yönerge çıkardı, ancak bir başka kadın Aquarius’ta katledildiğinde, maden bu yönergeden habersiz olduğunu iddia etti. Yeraltında çalışan kadınların güvenliği için yönerge tüm madenlerde uygulanmalıdır.

Mosaine için yavaş işleyen adalet, bir başka kadını kurtarmak için de geç kalmıştır. Mosaine saldırıya uğradığı sıralarda yeraltında olanlarla sınırlı bir avuç şüpheli olmasına rağmen, Anglo Platinum’da çalışan bir taşeron işçi olan Tutu Rooi Oliphant’ın tutuklanması 20 ayı bulmuştur. Mosaine’e tecavüz edip onu öldüren Oliphant en sonunda 5 yaşında bir çocuğa tecavüzden 25 yıl mahkum edildiği cezaevinde bulunmuş ve tutuklanmıştır.