16.01.2017

Haiti: Özgürlüğün Bedeli

“Ülkemin gerçek kurtarıcısının Alexander Petion olduğu bilgisini gelecek kuşaklara aktarmamalı mıyım?” dedi Güney Amerika’yı İspanyol hegemonyasından kurtaran Venezuelalı lider Simon Bolivar, Haiti’nin ilk başkanı Alexandre Petion’a.

1 Ocak 1804’te, Fransız esaretine ve sömürüsüne karşı on yıldan fazla süren bir savaşın sonunda Fransız sömürgesi Saint-Domingue, Haiti Cumhuriyeti olarak tarihe geçti. Bu, Amerika kıtası genelinde en başarılı köle isyanı ve bir devlet oluşumuyla sonuçlanan kendi türündeki tek başkaldırıydı.

15 Aralık 1815’te Carthagena’da İspanya tarafından yenilgiye uğratılmasının ardından devrimci Simon Bolivar, Aux Cayes, Haiti’ye ulaştı. Haiti’nin kurucularından, yeni özgürleşmiş Siyahi Cumhuriyet’in ilk başkanı Alexandre Petion’un yardımını arıyordu.

Petion, İspanya tarafından yenilgiye uğratılmasının ardından Bolivar ve onunla beraber kaçan Venezuelalı ailelere ve askerlere yiyecek ve barınak sağladı. Petion’un yardımlarıyla burada toparlanıp tekrar örgütlendiler.

Kayıtlara göre Petion, birçok yardımla birlikte, 4 bin tüfek, barut, yemek ve bir basım makinesi temin etti. Aynı zamanda Bolivar için; Karayip ulusunun devriminde büyük rol üstlenen Haitili askeri stratejist ve eski savaşçıları Nisan 1816’daki seferine eşlik etmeleri için görevlendirdi.

Petion Bolivarcı devrime yardımlarına karşılık; Venezuelalı liderden İspanya’ya karşı özgürlük mücadelesini kazanacak ülkelerdeki tüm köleleri özgür kılmasını talep etti.

Bir kere daha İspanya Bolivar’ı yenilgiye uğrattı ve bir kere daha Bolivar toparlanmak ve tekrar silahlanmak amacıyla Haiti’ye dönüş yaptı. Petion yine, Bolivar’a barınak, yiyecek ve mühimmat desteğinde bulundu. Aralık 1816’da Bolivar, İspanya’yı yenilgiye uğratmak amacıyla Güney Amerika’ya doğru yola çıktı ve bu kez başarılı oldu.

Bolivar’ın genel ve özel yazışmalarından oluşan “El Libertador: Simon Bolivar’ın Yazıları” na göre, Haiti; Bolivar liderliğindeki özgürlük hareketine sadece maddi destek sağlamakla kalmadı, aynı zamanda Güney Amerika uluslarının kurtuluşu için bir model de oldu.

Bolivar, Bolivya’nın ilk hükümetini Haiti’den örnek alarak inşa etti ve anayasasını Petion’ın Haiti için çizdiği anayasal temeller üzerine kurdu ve pek tabi ki köleliği yeni kurulan ülkelerde yasadışı ilan etti.

Bolivar, Petion’a bir yazısında şöyle diyordu: “ Venezuela halklarına hazırlayacağım bildiride ve kölelikle ilgili çıkartacağım kanunlarda, sizinle ilgili kalbimden geçen duyguları paylaşmama ve sizin yardımseverliğinize dair gelecek nesillere ebedi bir andaç bırakmama imkan var mı bilmiyorum. Sizi, özgürlüğümüzün yazarı olarak ifade etmemde bir sakınca var mı bilmiyorum.”

Haiti, her ne kadar kendini Fransız esaretinden kurtarmış ve Bolivarcı ulusların İspanya’dan kurtuluşu için ilham ve destek vermiş olsa da, Fransa, 1825’te, eski Fransız köle sahipleri için Haiti’den 150 milyon altın frank ‘tazminat’ talep etti.

Beşyüz top mermisiyle 20 Fransız savaş gemisi Haiti kıyılarında mevzilenerek Haiti’yi tekrar işgal etme ve köleleştirme tehdidinde bulundu. Haiti bir yüzyılı aşkındır, ülkeyi inanılmaz yüksek faiz oranlarına mahkum eden bir Fransız bankasından alınan kredilerle bu borcu ödemeye zorlandı.

Fransa siyasi olarak Haiti’yi 1834’te tanıdı. Haiti’nin vahşice köleleştirilmesi Fransa’yı alabildiğine zenginleştirdi. İlk bağımsız Siyahi Cumhuriyet olarak Haiti, Avrupa’ya nüfuz eden bir şok dalgası yarattı. Avrupa’nın hegemonyasına açık bir tehdit niteliği taşıyordu ve sömürgeciliğe karşı başarıyla yürütülmüş bir direniş olarak, Bolivarcı devrime destek sağlayarak, ABD’deki köle isyanlarına ilham vererek bir fener gibi ayakta duruyordu. İşte bu nedenle Haiti’nin cezalandırılması gerekiyordu. Yıllardır eski köle sahiplerine özgürlüğün bedeli olarak ödenen “tazminat”; dış güçler tarafından yürütülen darbe ve işgallerle birlikte Haiti ekonomisini sakat bıraktı. İngiliz gazetesi The Guardian’ın yazısında altını çizdiği üzere, “Haiti’nin Fransa’ya ödediği tazminat parası enflasyon ve en düşük faiz oranına uyarlandığı zaman, … 40 milyar dolara tekabül ediyordu.”

Bugüne dek, Fransa Haiti’den yasadışı yollarla tahsil ettiği bu parayı geri ödemeyi reddetti.